به گزارش خبرگزاری «حوزه»، معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در شماره 157 کتاب «ره توشه راهیان نور» ویژه ماه رمضان ۱۴۳۹، به ارائه مقالات در موضوعات گوناگون پرداخته که در شماره های گوناگون تقدیم حضور علاقه مندان می گردد.

اشاره

خانواده، کوچک‌ترین و مهم‌ترین نهاد جامعه بشـری اسـت کـه زیربنایی‌ترین و اوّلین نهاد هر اجتماعی را تشکیل می‌دهد. ازآنجاکه افـراد جامعـه در خـانواده پرورش می‌یابند، خانواده بیشترین تأثیر را در جامعه دارد. پس، جامعه‌ای سـالم است که از خانواده‌هایی سالم برخوردار باشد. خانواده، کانون اصلی حفظ سنّت­ها، هنجارها و ارزش­های اجتماعی است. انسان در خانواده، فرایند جامعه‌پذیری را می‌آموزد.[1] تعاریف فوق، نشان‌دهنده اهمیت این بنیان کوچک اجتماعی و بیانگر تأثیر آن در تمامی شئون زندگی افراد، به‌ویژه فرزندان است.

امروزه، با گسترش روزافزون شبکه‌های اطلاع‌رسانی، جهان وارد عصر تازه‌ای به نام «جامعه اطلاعاتی» شده است که شاخصه مهم آن، دسترسی آسان به اطلاعات و اهمیت یافتن زیاد اطلاعات در زندگی روزمره مردم است؛ به‌گونه‌ای‌که موجب تغییراتی در ساختارهای جامعه، به‌خصوص خانواده شده است و همه جنبه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار داده است.[2]

یکی از ابزارهای قدرتمند رسانه‌ای، ماهواره است. کشورهای قدرتمند، به‌ویژه آمریکا از این ابزار جهت تسریع در روند جهانی‌سازی و ایجاد نظم به‌اصطلاح نوین جهانی و در واقع آمریکایی سازی جهان استفاده کرده­اند. برنامه­ریزان شبکه‌های ماهواره با شناخت از تأثیرات فراوان رسانه­های دیداری و شنیداری، در جهت از بین بردن فرهنگ­ها، ارزش­ها و هنجارهای جوامع دیگر گام برمی‌دارند و درصدد تسلط فرهنگ آمریکایی که برگرفته از تفکر اومانیستی است، بر دیگر فرهنگ‌ها هستند. تحولات شبکه‌های ماهواره‌ای و ارسال و پخش آنها به اقصی نقاط جهان، تمهیدات لازم را برای راه‌اندازی آسان شبکه‌هایی با موضوعات مختلف و متنوع و به زبان‌های متفاوت پدید آورده است؛ چنان‌که طی دهه گذشته، شاهد رشد شبکه­های ماهواره‌ای فارسی‌زبان با موضوعات متنوع و مختلفی هستیم که موجبات نگرانی برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران این عرصه را در داخل کشور ایران، فراهم نموده است.[3]

بر اساس آﺧﺮﻳﻦ آﻣﺎر وبگاه‌ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺎﻫﻮاره، اﻣﺮوز ﺣﺪود 370 ﻣﺎﻫﻮاره در ﺟﻬﺎن فعالیت می‌ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻫﻮاره، اﻣﻮاج ﺣﺪود 12000 ﺷﺒﻜﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ را پشتیبانی می‌ﻛﻨﻨﺪ. از ﺑﻴﻦ اﻳﻦ 370 ﻣﺎﻫﻮاره، اﻣﻮاج ﺣﺪود 30 ﺗﺎ 35 ﻣﺎﻫﻮاره آﺳﻤﺎن کشورﻣﺎن را ﭘﻮﺷﺶ می‌دﻫﺪ. اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻫﻮاره، ﺣﺪود 3000 ﺷﺒﻜﻪ آﺳﻤﺎن اﻳﺮان را ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار داده اﺳﺖ. این پوشش ماهواره‌ای، در حالی است که ﺗﻌﺪاد ﺷﺒﻜﻪ‌ﻫﺎی فارسی‌زبان ﻣﺎﻫﻮاره‌ای نیز ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﻳﺎدی در ﺣﺎل رﺷﺪ اﺳﺖ؛ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل، نخستین ﺷﺒﻜﻪ ﻓﺎرسی‌زﺑﺎن در ﺳﺎل 1375 تأسیس ﺷﺪ؛ درحالی‌که ﻫﻢ‌اﻛﻨﻮن اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﻪ ﺣﺪود 45 ﺷﺒﻜﻪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ‌ﻃﻮر میانگین، هرسال سه ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ‌ﻫﺎی ﻓﺎرﺳﻲ‌زﺑﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ‌ﺷﻮد.[4]

با توجه به تأثیرگذاری ماهواره در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، تحقیق حاضر پس از بررسی شیوه‌های تأثیرگذاری ماهواره، به پیامدهای برنامه­ها و تبلیغات ماهواره ‌برزنان و خانواده می‌پردازد.

شیوه‌های تأثیر شبکه‌های ماهواره‌ای در تغییر هویت خانواده

برخی از شیوه­ های تأثیرگذاری شبکه‌ های ماهواره­ای عبارت‌اند از:

1. هم‌ذات‌پنداری

یکی از اصول مهم در ساخت سریال‌ها، این است که بیننده با شخصیت‌های موردعلاقه‌اش، همانندسازی یا هم‌ذات‌پنداری کند. همانندسازی، یعنی تمایل به افزایش دادن احساس ارزشمند بودن از طریق متصل کردن خود به یک شخص، گروه و یا سازمانی که مهم محسوب می‌شوند. منظور از همانندسازی در فیلم و سریال، پذیرش و درونی‌سازی رفتار و اعمال شخصیت­ها و سپس، رفتار کردن همانند آن شخصیت­ها در دنیای واقعی است. در این هم‌ذات‌پنداری، فرض بر این است که بیننده، موجودی است که صرفاً به رفتارهای هنرپیشه یا قهرمانان پاسخ‌های انفعالی می­دهد.

2. الگوگیری

بر طبق روش الگوگیری، وقتی ما رفتار یا عملی را در رسانه­ها مشاهده می‌کنیم، با توجه به پیامدهایش همان رفتار یا حتی رفتاری شدیدتر را در همان زمینه انجام می­دهیم. برای این کار، شرایط و لوازمی باید فراهم شود؛ یعنی الگوگیری طی مراحلی انجام می­گیرد. ابتدا باید به رفتار کسی که می‌خواهیم از او الگو بگیریم، توجه کنیم و در مرحله دوم، باید آن رفتار را در ذهن رمزگذاری و در حافظه ذخیره نماییم و سپس، در مراحل بعد انجام بدهیم.[5]

پیامدها

شبکه‌های ماهواره‌ای که طیف وسیعی از برنامه‌ها را برای مخاطبان خود پخش می‌کنند، اهداف خاصی را دنبال می­نمایند. با توجه به تهاجم فرهنگی که در خصوص کشور ما وجود دارد، پخش برنامه­ها و سریال­های ماهواره­ای، به‌ویژه شبکه­های فارسی‌زبان، به دنبال تغییر در هنجارها و ارزش‌های پذیرفته‌شده در جامعه ما هستند که در ذیل به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.

1. هویت‌پذیری

هویت‌بخشی به افراد اجتماع، یکی از کارکردهای اصلی رسانه، به‌خصوص تلویزیون است. تلویزیون که فراگیرترین رسانه در عصر حاضر است، می­تواند نقش مهمی را در هویت‌بخشی و همچنین هویت‌زدایی ایفا کند. بسیاری از صاحب‌نظران بر این باورند که یکی از آسیب‌های ماهواره، به ‌عنوان یک رسانه مدرن، هویت‌شکنی است. رسانه­ها، عامل ترویج ارزش‌های و ایده­های نو و فاصله گرفتن از ارزش‌های سنّتی در جامعه هستند. شبکه­های ماهواره‌ای، یکی از ابزارهای قدرتمند در زمینه انتقال ارزش‌های اجتماعی هستند؛ اما با توجه به اینکه ارزش‌ها و هنجارهایی که از طریق این شبکه‌ها ترویج می­شوند، در جامعه غربی و بر اساس اصول و ارزش‌های فرهنگ غربی است، موجب تضاد فرهنگی و ارزشی در جامعه ما، خاصه در زنان ایرانی شده است و به‌تدریج باعث می‌شود که افراد هویت فرهنگی خود را از دست ‌داده و به ارزش‌ها و هنجارهای ایرانی ـ اسلامی واگرا شوند. این حالت، موجب می­شود تا مردم ارزش‌های فرهنگ غرب را پذیرا شوند و تضاد فرهنگی دوگانه­ای در جامعه پدید آید و افراد دچار بحران فرهنگی شوند.[6]

2. الگودهی به خانواده­ها

با توجه به تأثیرات فراوان تلویزیون بر مردم، شبکه‌های ماهواره‌ای قادرند با تغییر دادن احساس انسان نسبت به واقعیت، بر افکار و روان مخاطبان خود تأثیر گذارند و نوع دیدگاه و سلیقه‌ها و حتی توقعات مردم را نیز متحول سازند. شبکه‌های ماهواره‌ای، با برنامه‎ریزی هدف‌دار سعی می‌کنند با تأثیرگذاری بر افکار خانواده‌ها و برهم‌زدن آرامش خانواده‎ها، بسترهای ذهنی و فرهنگی تأمین منافع خود را فراهم نمایند.

زنان و دختران جوان با دیدن فیلم‌ها و سریال­هایی که از شبکه‌های ماهواره­ای فارسی‌زبان پخش می­شوند، به‌واسطه حسّ هم‌ذات‌پنداری، به تقلید از نوع پوشش و آرایش هنرپیشگان این سریال‌ها پرداخته، در هرچه شبیه­تر کردن خود با آنها بکوشند. شبکه­های ماهواره‌ای، از طریق معرفی الگوهای ذهنی و عملی رفتار، شخصیت­ها و سمبل­هایی از برنامه­های خویش را معرفی می‌نمایند و سعی در درونی کردن این الگوها در بینندگان خود دارند؛ الگوهایی که باارزش‌ها و هنجارهای جامعه ما مطابقتی ندارند. بیشتر سریال­ها و فیلم­های پخش‌شده از شبکه­های فارسی‌زبان، همانند فارسی‌وان، حاوی روابط نامتعارف و خارج از چارچوب خانواده است که بیننده به ‌طور ناخودآگاه بعد از مدتی، وادار به همسان‌سازی زندگی واقعی خویش با شخصیت‌های برگرفته از فیلم‌ها می­شود؛ مسائلی همچون: خیانت به همسر، افزایش سنّ ازدواج، بی‌تفاوتی به حریم خانواده و بی‌بندوباری فكری و فرهنگی در جامعه، نتایج بارزی از الگوپذیری از الگوهای غلط برنامه‌های ماهواره‌ای است.[7]

با توجه به اینكه نخستین پایه‌های تربیتی یك جامعه در خانواده شكل می‌گیرد، وقتی نخستین نهاد تربیتی جامعه دچار تحول شد، تبعات منفی بسیاری را با خود به همراه خواهد داشت. به همین جهت، در روایات به این امر توجه ویژه‌ای شده است؛ چنان‌که امام صادق7 فرموده:

«أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ­وَ­جَلَّ إِلَى نَبِی مِنْ أَنْبِیائِهِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ‏ أَعْدَائِی‏ وَلَا تَطْعَمُوا طَعَامَ أَعْدَائِی وَلَا تَسْلُكُوا مَسَالِكَ أَعْدَائِی فَتَكُونُوا أَعْدَائِی كَمَا هُمْ أَعْدَائِی‏؛[8] خداوند بزرگ به پیامبری از پیامبرانش وحی نمود که به مؤمنان بگو: لباس دشمنان مرا نپوشید، غذای آنان را نخورید و از راه آنان نروید (آنان را الگوی خود قرار ندهید) که در این صورت، از دشمنان من محسوب می‌شوید؛ همان‌طورکه آنان دشمنان من هستند.»

 3. جابه‌جایی ارزش‌ها

شبکه‌های ماهواره­ای، با ترویج ارزش‌های نادرست و نابهنجاری­ها به جای هنجارهای صحیح در جامعه، درصدد هستند تا هویت جدیدی را در مخاطبان خود نهادینه سازند تا از این طریق، ارزش‌های غلط و فاسد را جایگزین ارزش‏های اخلاقی کنند؛ چون زبان تصویر، قادر است به‌راحتی ارزش‌ها و هنجارهایی را در جامعه تضعیف یا تقویت نماید. تلویزیون می‌تواند بر قوانین حاکم در روابط بین انسان‌ها تأثیر گذاشته، آنها را تغییر دهد؛ بلکه می‌تواند نگرش انسان را به خود، دیگران و جهان تغییر دهد. با توجه به تأثیرات تلویزیون، شبکه‌های ماهواره‌ای از این ظرفیت جهت تغییر در ارزش‌ها و باورهای جامعه استفاده می‌نمایند و سعی در سمت‌وسو دادن مخاطبان خویش به ارزش‌ها و هنجارهای مورد نظرشان دارند. شبکه‌های ماهواره‌ای با ترویج فرهنگ برهنگی، مصرف‌گرایی، تجمل‌پرستی، ترویج روابط غیراخلاقی و امور دنیوی، می‌کوشند تا خانواده‌ها را از هویت ایرانی و اسلامی دور نمایند. در چنین فضایی، افرادِ متأثر از شبکه‌های ماهواره‌ای، به نمایاندن جذابیت‌های جنسی خود در جامعه می‌پردازند و افراد برای عقب نماندن از ارزش‌های القاشده توسط شبکه‌های ماهواره‌ای، به سوی برهنگی و سبک آرایش و پوشش لباس‌های خاص رفته، این رفتارها را در خود درونی می‌کنند و خویشتن را در معرض نمایش قرار می‌دهند. زمانی که ارزش‌های متفاوتی مغایر با ارزش‌های دینی و اسلامی در جامعه رواج پیدا کند، رفتارهای نابهنجارانه از سوی مخاطبان پدیدار می­شود و هنگامی که ارزش‌های حقیقی در خانواده تضعیف شود، پیوندهای عاطفی در میان اعضای خانواده نیز تضعیف می­گردد.[9]

4. ترویج خیانت

بسیاری از فیلم‌های پخش‌شده از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان، مرتبط با مسائل خانواده است که در بلندمدت تأثیر بسیاری در نگرش مخاطبان عادی خود به مباحث اجتماعی خواهد داشت. یکی از انحرافاتی که امکان دارد در روابط زناشویی به وجود آید، رابطه جنسی خارج از چارچوب خانواده (خیانت زناشویی) است. با تحلیل فیلم‌های پخش‌شده در این شبکه‌ها درمی‌یابیم که گفتمان غالب در برنامه‌های این شبکه­ها، خیانت است؛ چراکه در بیشتر فیلم‌های این شبکه‌ها، مثلث روابط دو مرد و یک زن یا دو زن و یک مرد دیده می‌شود.[10]

شبکه‌های ماهواره‌ای با ترویج و عادی‌سازی بی‌بندوباری، عفاف­زدایی و از میان بردن نگاه عفیفانه مرد و زن در خانواده، میان زن و شوهر اختلاف ایجاد کرده و پایبندی و وفاداری آنان را به تعهدات زناشویی سست کرده، بر روابط خانوادگی و ساختار خانواده تأثیر مخرّب می‌گذارد و اسباب فروپاشی آن را فراهم می‌سازد؛ درحالی‌که در آموزه­های اسلامی، وفاداری، تعهد، گذشت و عشق، پایه‌های اصلی استحکام خانواده را شکل می‌دهند؛ چنان‌که قرآن کریم زن و مرد را به‌ مثابه لباس و محافظ یکدیگر معرفی کرده است و می‌فرماید: «هٌنّ لِباسٌ لَکٌم وَاَنتٌم لِباسٌ لَهٌنَّ؛[11] آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها هستید (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرند).»

از طرفی، توصیه اسلام به خانواده‌ها این است که تقوای الهی را در همه زمینه­ها حفظ نمایند. خداوند متعال در این زمینه می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِیكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجارَةُ عَلَیها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَیفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ؛[12] اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! خود و خانواده خویش را از آتشى كه هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست، نگاهدارید. بر آن آتش، فرشتگانى گمارده شده‌اند که خشن و سخت‌گیرند و هرگز مخالفت فرمان الهی نمى‏كنند و دقیقاً دستورات او را اجرا مى‏نمایند.»

برای آگاهی از مضرات و خطرات ماهواره و پی بردن به این حقیقت تلخ که برنامه‌های شبکه‌های ماهواره­ای کانون خانواده را متلاشی می‌کند، به واقعه ذیل توجه کنید.

شخصی با مراجعه به دفتر روزنامه کیهان در شهرستان الیگودرز چنین نقل می‌کند:

«نزدیک به 10 سال قبل ازدواج‌ کردم و حاصل این ازدواج، دو فرزند است. سال گذشته تصمیم گرفتم که یک دستگاه ماهواره خریداری کنم؛ اما همسرم با این تصمیم به‌شدت مخالفت کرد تا اینکه بالأخره در پی اصرارهای مکرر و بدون توجه به نظر وی، اقدام به نصب ماهواره نمودم. پس از مدتی و با تماشای برنامه شبکه­های مختلف، از کرده خود پشیمان شدم؛ اما چون این اقدام با اصرار خودم عملی شده بود، به روی خودم نیاوردم؛ تا اینکه پس از گذشت چندین ماه، متوجه شدم رفتارهای همسرم تغییر کرده و کمتر به انجام فرایض دینی اهمیت می­دهد؛ به‌طوری‌که سریال­های شبکه فارسی‌وان در رأس همه امور زندگی ما قرارگرفته بود.»

این فرد در ادامه افزود: «مزاحمت­های تلفنی، ردوبدل پیام و بی‌توجهی همسرم به من و بچه‌ها و... باعث شد که پس از مدتی متوجه شوم همسرم با تقلید از سریال‌های شبکه فارسی‌وان با جوانی دوست شده است. در پی این رسوایی، دادخواست طلاق داده‌ام و همسرم نیز بی­تفاوت نسبت به این موضوع، من و بچه‌ها را رها کرده و به منزل پدرش در تهران رفته است.»[13]

5. کاهش رضایت زناشویی

 در سال­های اخیر، شاهد افزایش روزافزون طلاق و به عبارتی نارضایتی زوجین و ازهم‌پاشیدن خانواده­ها هستیم. یکی از عوامل مهم در این امر که بیش از 50 درصد طلاق‌ها را شامل می‌شود، عدم رضایت از زندگی زناشویی است.[14] رضایت زناشویی، حالتی است که طی آن، زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و باهم‌بودن احساس شادمانی و رضایت دارند.[15]

یکی از ابزارهای قدرتمند بر افکار و اندیشه زوجین، رسانه‌ها، از جمله شبکه‌های ماهواره­ای هستند. یکی از دسترس‌ترین وسایل ارتباطی زنان جامعه ما، به‌خصوص زنان خانه‌دار، شبکه‌های ماهواره­ای است. این شبکه‌ها، با پخش فیلم‌ها و سریال‌های مختلف و متنوع، درصدد هستند تا ارزش‌هایی متفاوت با فرهنگ ایرانی و اسلامی را ترویج کنند که حاصل آن، بروز کشمکش و نارضایتی در خانواده و روابط زوجین است که نتیجه‌اش عدم رضایت از زندگی زناشویی و در مواردی حتی طلاق می‌باشد.[16]

6. تبلیغ مدهای ناهنجار

انسان‌ها با مرور زمان نیازمند تنوع و تحول در لباس و دیگر وسایل زندگی خود هستند؛ اما این تنوع‌طلبی، نباید به افراط‌گرایی در این زمینه منجر شود که خود، یک آسیب اجتماعی است. امروزه، شاهد گرایش افراطی بخش قابل‌ توجهی از جامعه، به‌خصوص زنان، به مقوله مد و مدگرایی هستیم. یکی از اهداف مهم دشمنان جوامع اسلامی، تغییر سبک زندگی و ایجاد دغدغه‌های واهی برای آنان است و برای رسیدن به این منظور، از برنامه‌های ماهواره‌ای، اینترنت و فضای مجازی استفاده می‌کنند.

شبکه‌های ماهواره‌ای، غالباً با سه شیوه جوانان و زنان را به سوی مدگرایی غربی سوق می­ دهند:

1. شیوه اعتقادی: برای افرادی که نسبتاً مذهبی هستند. شبکه‌های ماهواره‌ای با ایجاد شبهه در اعتقادات اصیل اسلامی، سعی می­کنند جوانان و زنان جوامع اسلامی را از هویت اصیل اسلامی خالی کنند و آنان را به سوی سطحی‌نگری در مبانی اعتقادی و دینی سوق ­دهند.

2. شیوه فرهنگی و اخلاقی: برای کسانی که اعتقادات ضعیفی دارند. شبکه‌های ماهواره‌ای با ترویج بی‌بندوباری سعی در ترویج فردگرایی و منفعت‌گرایی شخصی دارند و تنها عامل انگیزه و رفتار انسان‌ها را لذت‌پرستی و شهوت‌رانی می‌دانند.

3. شیوه سیاسی: که شامل عموم مردم می­شود. سلطه سیاسی بر کشورها، هدف نهایی شبکه‌های ماهواره‌ای است و راه نفوذ قدرتمند سلطه سیاسی، سلطه فرهنگی است. این شبکه‌ها، با ترویج شبهات درباره نظام اسلامی و ناکارآمد جلوه دادن آن، در ایجاد دلسردی میان افراد جامعه تلاش می‌کنند. در چنین زمانی، وقتی زن یا جوانی از مبانی محکم مربوط به دین اسلام و همچنین نظام حکومت اسلامی برخوردار نباشد، به مسائلی همچون حجاب حساسیت نشان نمی‌دهد و در برابر نظام اسلامی که محدودیت‌هایی را برای بی‌حجابی و بی‌عفتی قائل است، دشمنی می ورزد.[17]

7. ترویج مصرف‌گرایی

مصرف، از آغاز پیدایش انسان روی کره زمین در زندگی او وجود داشته است؛ اما شکل امروزین مصرف، با ویژگی‌های خاصش که عنوان مصرف‌گرایی مدرن به خود گرفته، با گذشته بسیار متفاوت است.[18] یکی از ریشه‌های مصرف‌گرایی مدرن را می­توان انقلاب مصرف‌کنندگان «1600م تا 1750م» در انگلستان دانست. با پیشرفت­هایی که در زمینه صنعت و فناوری و ارتقای جایگاه تولید صنعتی و همچنین کالاهای لوکس پدید آمد، به‌تدریج مردم به سوی کالاهایی این‌چنین گرایش پیدا کردند و این امر، به رشد مصرف و ایجاد مفهوم مصرف بیش از نیاز اصلی منجر شد.

با ترویج مصرف‌گرایی طیّ سال‌های گذشته، به‌خصوص در برهه‌ای که به سوی رونق اقتصادی گام برداشتیم، کشور ما به‌تدریج به سوی مصرف بیش از نیاز پیش رفت. برای تغییر در شیوه مصرف، رسانه­ها، خاصه شبکه­های ماهواره­ای، با پخش تبلیغات و فیلم‌های خود، مردم را به طرف مصرف­گرایی و کالاهای لوکس سوق می­دهند.

در کشور ما دو جریان برای ترویج مصرف‌گرایی شکل گرفت: یکی در داخل به بهانه رونق اقتصادی، و جریان دیگر که از طریق رسانه­های کشورهای غربی برای ایجاد عدم رضایت در مردم ایجاد شد. این دو جریان، به تغییر در شیوه مصرف و زندگی مردم ایران در طول سه دهه بعد از انقلاب اسلامی ایران شد. شتاب در مصرف‌گرایی که هرروز بخشی از جامعه ما را دربرمی­گیرد، تهدیدی جدّی برای اقتصاد و از همه مهم‌تر فرهنگ جامعه ماست.

با توجه به آنچه بیان شد، از عوامل مهم و زمینه‌ساز برای غارت منابع کشورهای کمتر توسعه‌یافته توسط قدرت‌های بزرگ اقتصادی، به‌خصوص آمریکا، ترویج نیازهای کاذب در بازار و ترویج مصرف‌گرایی است؛ تا از این طریق، قدرت نفوذ خود را در این کشورها افزایش دهند و در قالب استعمار نوین، کشورها را وابسته و در واقع، برده خود سازند.[19]

نویسنده: حجت‌الاسلام والمسلمین مجید استادی